iPhone ve Bağımlılık üzerine

Yazı Tarihi: 17 Ekim 2009; 6:15:12

 
Elektronik cihazların ve özellikle iPhone'un bağımlılığı konusunun üzerinde biraz düşününce aklıma gelenler önce iPhone'un bağımlılıkları, sonra iPhone'a olan bağımlılık oldu...

1. iPhone'un Bağımlılıkları

• iPhone mobil internete bağımlı; ki operatörler de kazansın, onlar da kârlı araç iPhone'u agresif bir şekilde pazarlayasın.
• iPhone'a uygulama yazmak isteyen kişi Mac bilgisayarlara bağımlı; ki Apple biraz daha da Mac satsın.
• iPhone iTunes'a bağımlı; ki
  
  
  1. Apple tüm iPhone'lara gerektiğinde tek tuşla hükmedebilsin (iTunes'un iPhone'ları istediği gibi programlayabileceğini ve içeriğini kontrol edebileceğinizi bildiğinizi varsayıyorum)
  2. Apple kolayca içerik (uygulama, şarkı vs) satsın, hem Apple hem içerik sağlayıcılar kazansın.
  
  
• iPhone kendisine özel aksesuarlara bağımlı; ki
  
  
  1. Her türlü üretici herkes için kârlı araç iPhone'dan kâr elde etmek için bir sürü iPhone uyumlu ürün/aksesuar üretsin ve Apple'a yüklü lisans ücretleri ödesin.
  2. Herkes telefonlarını birbirinin şarj aleti ile şarj edebilmeye başladığında iPhone bunu desteklemeyeceği için* her yerde her zaman bulunmayan orjinal veya Apple lisanslı iPod/iPhone şarj aletlerine mecbur kalmalısınız.
  
  

Apple'ın iPhone sloganı "Alın, verin; Amerikan ekonomisine can verin" olmalıymış, kriz biraz geç çıkmış :D

*: Neredeyse tüm büyük üreticiler "microUSB üzerinden şarj" konusundaki ortak anlaşmayı imzaladıkları sırada, Apple ürünleri için satacağı yeni fahiş fiyatlı akseuarlar geliştirmekle meşguldü.

---

Yazı Tarihi: 19 Ekim 2009; 3:14:40

2. iPhone'a Bağımlılıklar

Öncelikle beynin kendini ödüllendirme sistemini açıklayacağım.

Beynin ödül sistemi nörolojik olarak, beyinde keyif veren etkilerin ortaya çıkmasına neden olarak davranışları düzenlemeye ve kontrol etmeye yarayan beyin yapılarına verilen isimdir (Bkz: Not 1) Keyif veren etkilerin ortaya çıkması, beynimizin salgıladığı dopamin isimli nörotransmitter (beyinde sinir hücreleri arasında mesaj iletimi için kullanılan) maddenin (Bkz: Not 2) dolaylı bir etkisidir, çünkü mutluluk hormonu da denilen seratonin isimli bir nörotransmitter başka maddenin (Bkz: Not 3) salgılanmasını tetikler.

Daha anlaşılır bir dille ifade etmek gerekirse, beyniniz yapmanız gereken eylemleri yaptığında kendisini dopaminle ödüllendirir ve mutluluk hissedersiniz (örneğin doyduğunuz bir yemek sonrası). Bir diğer deyişle ödül sistemi, yapmanız gereken şeyi yaptığınızda size çikolata veren bir büyüğünüz gibidir. Çikolata beyninize ne ifade ediyorsa, dopamin de beyniniz aynı şeyi ifade eder.

İnsan beyni aslında bir bakış açısına göre dopamine bir nevi bağımlıdır ve ödüllendirme sistemini harekete geçirip kendisine dopamin (ve dolayısı ile seratonin) ürettirecek eylemlerde bulunma eğilimindedir.

Bağımlık yapan maddelerin büyük bir kısmının bağımlılık yaratma etkisinin, dopamin seviyesinin yükselmesini sağlayarak beyni, ödüllendirme sistemi devreye girmişcesine kandırmakta ve buna alıştırmakta yattığı bilinmektedir. Bu aynı zamanda bir çok akademik çevre için psikolojik bağımlılığın da tanımıdır. (Bkz: Not 4)

Bu durumda, bir kavrama psikolojik bağımlılık geliştirmek için o kavrama maruz kalmanın beyinde (daha spesifik olmak gerekirse, seratonin taneciklerinin beynin orta bölümünden beynin ön bölümüne gittiği mezolimbik yolda) sürekli dopamin seviyesini yükseltmesi yeterli olabilmektedir.

Bu kadar açıklamadan sonra, bir kavrama bağımlı olmak için o kavramın illa fiziksel bir kavram (mesela uyuşturucu, sigara veya kafein gibi maddeler) olması gerekmediğini de kolayca çıkartabilirsiniz (Bkz: Not 5). Böylece tedavi merkezleri kurulacak kadar (Bkz: Not 6, 7) ciddiye alınan bilgisayar ve internet bağımlılığının sebebini de anlayabilirsiniz, hatta kaba tabirle bağımlılığının sebebi fazla mutlu etmesidir bile diyebiliriz.

Peki iPhone sürekli internete bağlı ufak çaplı bir bilgisayar sayılmaz mı? Sayılır.
O halde (internetin ve bilgisayarın ayrı ayrı bağımlılık yapabildiği gibi, birleştikleri bir cihaz olan) iPhone da pekala bağımlılık yapabilir.

Üstelik zevkli kullanımı ve sunduğu eğlenceli özelliklerle bu bağımlılığı gayet ciddi bir şekilde pekiştirebilir..

---

Notlar:

1. http://en.wikipedia.org/wiki/Reward_system
   
2. http://en.wikipedia.org/wiki/Dopamine
   
3. http://en.wikipedia.org/wiki/Seratonin
   
4. http://en.wikipedia.org/wiki/Drug_addiction#The_physiological_basis_of_drug_addiction
   
5. http://en.wikipedia.org/wiki/Addiction#Psychological_dependency
   
6. http://www.guvenliweb.org.tr/content/internet-ba%C4%9F%C4%B1ml%C4%B1l%C4%B1%C4%9F%C4%B1-i%C3%A7-tedavi-merkezi
   
7. http://www.batem34.com/internet.asp